poniedziałek, 21 lipca 2014

Adres miejsca pracy nie zastąpi adresu zamieszkania pozwanego

Jednym z wymogów formalnych pozwu, w przypadku wytaczania powództwa przeciwko osobie fizycznej,  jest wskazanie miejsca i adresu jej zamieszkania.  Natomiast doręczeń pism sądowych sąd dokonuje w mieszkaniu, w miejscu pracy lub tam, gdzie się adresata zastanie.  Pytanie zatem czy powód może podać w pozwie zamiast adresu zamieszkania pozwanego adres jego miejsca pracy, gdzie pozwany korespondencję na pewno odbierze. Powyższe zagadnienie prawne rozstrzygał ostatnio Sąd Najwyższy, który  uchwale z dnia 17.07.2014 r., III CZP 43/14, przyjął że niewskazanie przez powoda w pozwie miejsca i adresu  zamieszkania pozwanego będącego osobą fizyczną jest brakiem formalnym pozwu uniemożliwiającym nadanie mu prawidłowego biegu. Oznacza to, iż w pozwie powód zawsze musi podać adres zamieszkania pozwanego, pod rygorem zwrotu pozwu. Natomiast jeśli pozwany nie odbierze korespondencji pod wskazanym w pozwie adresem i jednocześnie sąd nie będzie mógł zastosować fikcji doręczenia, powód będzie mógł wskazać adres jego miejsca pracy, na który sąd wyśle korespondencję.

niedziela, 1 czerwca 2014

Wierzyciel nie ustali numeru księgi wieczystej nieruchomości dłużnika

Ustalenie posiadanych przez dłużnika nieruchomości jest bardzo ważne nie tylko z punktu widzenia egzekucji, ale również postępowania zabezpieczającego. Pozwala bowiem ocenić czy i w jakim stopniu wierzyciel zostanie zaspokojony i wybrać właściwe kierunki działania. Na etapie egzekucji poszukiwania majątku dokonuje komornik. Po uzyskaniu tytułu wykonawczego również sam wierzyciel może takie działania podjąć np. poprzez złożenie wniosku do sądu o wyjawienie majątku dłużnika. Ta druga możliwość w praktyce jest jednak znacznie mniej skuteczna. Informacja o posiadanych przez dłużnika nieruchomościach jest jednak potrzebna także przed wytoczeniem powództwa, czy w trakcie procesu. Wierzyciel może przecież już w pozwie złożyć wniosek o zabezpieczenie swych należności poprzez obciążenie nieruchomości dłużnika hipoteką przymusową. Może to również uczynić na podstawie wydanego przeciwko dłużnikowi nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Problem pojawia się jednak wtedy, gdy wierzyciel zna tylko adres posiadanej przez dłużnika nieruchomości, nie zna natomiast numeru jej księgi wieczystej.

poniedziałek, 12 maja 2014

Koniec z zajmowaniem nadpłaty podatku?

27 marca 2014 r. Naczelny Sąd Administracyjny wydał wyrok w sprawie zajmowania przez komornika nadpłat podatku dochodowego (sygn. akt II FSK 979/12). Po wydaniu wyroku od razu pojawiły się artykuły komentujące powyższe rozstrzygnięcie. Można było z nich wywnioskować, że NSA uznał, iż niedopuszczalne jest zajmowanie takiej nadpłaty. Osobiście również byłam zainteresowana tym tematem, ponieważ poruszana w tymże wyroku kwestia dotyczy spraw, którymi na co dzień zajmuję się w swojej pracy zawodowej. Zwlekałam jednak z odniesieniem się do omawianego wyroku do czasu sporządzenia przez sąd jego uzasadnienia. Uzasadnienie pojawiło się w bazie orzeczeń NSA kilka dni temu, stąd tak późny mój komentarz w tej sprawie.

Dla przypomnienia, sprawa dotyczyła zajęcia przez komornika nadpłaty podatku dochodowego przysługującego rozliczającym się wspólnie małżonkom. Co prawda NSA rozstrzygał czy dopuszczalne jest zajęcie nadpłaty przysługującej obu małżonkom w sytuacji, gdy wierzyciel dysponuje tytułem tylko przeciwko jednemu z nich, jednak w uzasadnieniu wyroku odniósł się do ogólnie do kwestii zajmowania nadpłaty podatku dochodowego i myślę, że z tego względu orzeczenie to będzie miało ogromne znaczenie przy zajmowaniu nadpłat także przy indywidualnych rozliczeniach podatników.

piątek, 2 maja 2014

Klauzula czy pozew przeciwko wspólnikom spółki jawnej

Ostatnio pisałam o nadaniu klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom spółki jawnej. Nie jest to jednak jedyny sposób dochodzenia od nich należności. Możliwe jest bowiem również wytoczenie przeciwko nim powództwa. Zgodnie z art. 22 § 2 ksh wspólnicy odpowiadają solidarnie ze spółką za jej zobowiązania i w przypadku nieuregulowania należności przez spółkę, wierzyciel może pozwać nie tylko ją, a również jej wspólników. Jeśli natomiast chodzi o egzekwowanie należności na drodze egzekucji, to w stosunku do wspólników jest to możliwe dopiero po bezskutecznej egzekucji z majątku spółki (art. 31 § 1 i 2 ksh).

Wydawałoby się zatem, że bez różnicy jest, czy wierzyciel pozwie jednocześnie spółkę jawną i jej wspólników, czy też tylko spółkę, a po bezskutecznej egzekucji wystąpi przeciwko nim o nadanie klauzuli wykonalności. Różnica jest jednak bardzo istotna, jednak widoczna dopiero wtedy, gdy wierzyciel chce dochodzić należności nie tylko z majątku osobistego wspólnika, ale również z majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową.

sobota, 26 kwietnia 2014

Klauzula przeciwko wspólnikom spółki jawnej

Znacznym ułatwieniem dla wierzycieli w dochodzeniu roszczeń od spółki jawnej jest możliwość domagania się zapłaty również od jej wspólników. Jednym ze sposobów dochodzenia od nich należności jest nadanie przeciwko nim klauzuli wykonalności nakazowi zapłaty/wyrokowi wydanemu przeciwko spółce. Możliwość taką przewiduje art. 778 (1) kpc.

Zgodnie z powołanym przepisem wierzyciel może wystąpić z wnioskiem o nadanie klauzuli przeciwko wspólnikom spółki jawnej, jeżeli:

Egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna.

Przesłankę bezskuteczności wierzyciel może wykazać postanowieniem komornika o umorzeniu egzekucji przeciwko spółce. Myślę, że uzasadnione byłoby analogiczne zastosowanie także tych dowodów bezskuteczności, którymi wierzyciel może posłużyć się pozywając członka zarządu sp. z o.o., tj. postanowieniem o oddaleniu wniosku o ogłoszeniu upadłości spółki, z uwagi na to, iż jej majątek nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania czy też postanowieniem o umorzeniu postępowania upadłościowego z tego względu, jak również postanowieniem o zakończeniu upadłości, jeśli w jej toku wierzyciel nie uzyskał zaspokojenia.

Jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna.

W tym przypadku wierzyciel mógłby posłużyć się np. pismem komornika – wysłuchaniem wierzyciela przed umorzeniem egzekucji z trybie art. 827 kpc, z którego będzie wynikało, że majątek spółki nie wystarcza na zaspokojenie wierzyciela i w przypadku niewskazania nowych sposobów egzekucji postępowanie to będzie umorzone.

Pozostaje jeszcze odpowiedzieć na pytanie przeciwko którym wspólnikom wierzyciel może z takim wnioskiem wystąpić. Początkowo w orzecznictwie przyjmowano, iż pojęcie „wspólnik” użyte w treści art. 778 (1) kpc oznacza osobę, która jest wspólnikiem w chwili nadawania klauzuli wykonalności. Sama pamiętam jeszcze czasy, kiedy konieczne było załączenie do takiego wniosku aktualnego odpisu z KRS spółki jawnej. W przeciwnym razie sąd wniosek oddalał, albowiem przyjmowano, iż niedopuszczalne jest nadanie klauzuli wykonalności przeciwko byłemu wspólnikowi. Na szczęście jedna z takich spraw trafiła do SN, który w uchwale z dnia 04.09.2009 r. (III CZP 52/09) zajął w tej kwestii odmienne stanowisko. Co prawda SN rozpatrywał sytuację, w której spółka jawna została wykreślona z rejestru, jednak i to zdarzenie skutkuje przecież utratą statusu wspólnika. W związku z tym rozważania Sądu Najwyższego dotyczyły byłego wspólnika w ogólności, czyli takiego, który wystąpił ze spółki, jak również wspólnika spółki wykreślonej z rejestru.

poniedziałek, 21 kwietnia 2014

Zarzut przedawnienia jako nadużycie prawa

Na zakończenie rozważań o uznaniu długu należy jeszcze wspomnieć, że w niektórych przypadkach, mimo iż wierzyciel nie uzyska od dłużnika oświadczenia o uznaniu długu i dług ten ulegnie przedawnieniu, dłużnik nie będzie mógł skutecznie tego zarzutu podnieść, bo sąd uzna, iż byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Z czego to wynika?

Z art. 5 kc. Zgodnie z treścią tego przepisu nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Jeśli np. dłużnik nie kwestionuje zadłużenia, podczas rozmów deklaruje spłatę, jednak odwleka podpisanie stosownego porozumienia i doprowadza w ten sposób do przedawnienia roszczenia, po czym w sądzie odmawia zapłaty podnosząc zarzut przedawnienia, czy takie zachowanie zasługuje na ochronę?

niedziela, 13 kwietnia 2014

Uznanie długu przedawnionego

Skoro już jestem przy zagadnieniu uznania długu i skutkach, jakie ono wywołuje, należałoby chyba jeszcze omówić kwestię uznania długu po upływie terminu przedawnienia. Jak już wcześniej wyjaśniałam, uznanie długu przez dłużnika przerywa bieg przedawnienia. Co jednak w przypadku, gdy uznanie następuje po upływie tego terminu?

Przerwanie biegu terminu przedawnienia może nastąpić jedynie w okresie od dnia wymagalności roszczenia do dnia jego przedawnienia. Skoro termin przedawnienia upłynął, oczywiste jest, iż o jego przerwaniu nie może być mowy. Nie oznacza to jednak, iż uznanie długu przez dłużnika po upływie tego terminu nie wywołuje żadnych skutków prawnych. W niektórych przypadkach może ono bowiem być potraktowane jako zrzeczenie się przez dłużnika zarzutu przedawnienia.

Zgodnie z art. 117 § 2 kc po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się z korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.

sobota, 12 kwietnia 2014

Uznany dług musi z czegoś wynikać

Dziś wrócę jeszcze na chwilę do kwestii uznania długu przez dłużnika. Ostatnio pisałam o tym, jak doniosłe skutki prawne wywołuje. Jeśli dodam do tego jeszcze, że pozwoli ono również na uzyskanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, nie będzie dziwić dlaczego tak ważne dla wierzyciela jest uzyskanie takiego oświadczenia od dłużnika. Chcę jednak zwrócić uwagę, że samo uznanie długu nie wystarczy, aby sprawę w sądzie wygrać.

Oświadczenie o uznaniu długu dotyczy zobowiązania wynikającego z jakiegoś stosunku prawnego, czyli w przeważającej liczbie przypadków z umowy. Składając oświadczenie dłużnik zazwyczaj powołuje się na ten stosunek, chociaż nie zawsze wprost on z tego oświadczenia wynika. Należy jednak mieć na uwadze, że oświadczenie to samo w sobie nie stanowi źródła zobowiązania dłużnika, a jedynie wzmacnia pozycję wierzyciela domagającego się zapłaty na drodze sądowej. Jak wyjaśnił SN w uchwale (7) z dnia 30.12.1964 r. (III PO 35/64, OSNC 6/1965) oświadczenie dłużnika o uznaniu długu nie wywołuje skutków konstytutywnych i ma charakter kauzalny. Oznacza to, iż nie może być ono oderwane od zobowiązania głównego. Jeśli zatem uznane przez dłużnika zobowiązanie w rzeczywistości by nie istniało, samo oświadczenie o uznaniu długu nic wierzycielowi nie da. 

środa, 9 kwietnia 2014

Czy każde uznanie długu przerywa bieg przedawnienia

Zgodnie z art. 123 § 1 pkt 2 kc bieg przedawnienia przerywa się m.in. przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje. Skoro uznanie roszczenia przez dłużnika wywołuje tak doniosłe skutki prawne, należy zastanowić się czym owo uznanie właściwie jest.
Zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie przyjmuje się, iż uznanie długu może mieć formę uznania właściwego i uznania niewłaściwego. Uznaniem właściwym jest umowa ustalająca co do zasady i zakresu istnienie jakiegoś stosunku prawnego, natomiast uznaniem niewłaściwym przyznanie przez dłużnika wobec wierzyciela istnienia długu (uchwała (7) SN z 30.12.1964 r., III PO 35/64, OSNC 6/1965; wyrok SN z 23.03.2004 r., V CK 346/03). Pierwsze z nich jest oświadczeniem woli, czynnością prawną zmierzającą do wywołania skutku prawnego w postaci przerwania biegu przedawnienia, natomiast drugie jest tylko oświadczeniem wiedzy i jeśli zostało złożone wobec wierzyciela, wywołuje skutek niezależnie od woli składającego oświadczenie (wyrok SA w Warszawie z 12.01.2005 r., I ACa 357/04; wyrok SA w Białymstoku z 30.10.2013 r., I ACa 484/13).

sobota, 5 kwietnia 2014

Zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej zamieszczone na fakturze VAT

W obrocie gospodarczym nierzadko zdarza się, iż sprzedawca zamieszcza na fakturze VAT wzmiankę, że towar pozostaje jego własnością do momentu uiszczenia ceny. Należy zatem zastanowić się jakie skutki wywołuje takie oświadczenie i jakie uprawnienia w tej sytuacji ma wystawca faktury.

Zgodnie z art. 589 kc jeżeli sprzedawca zastrzegł sobie własność sprzedanej rzeczy ruchomej aż do uiszczenia ceny, poczytuje się w razie wątpliwości, że przeniesienie własności rzeczy nastąpiło pod warunkiem zawieszającym. Natomiast zgodnie z art. 590 kc jeżeli rzecz zostaje kupującemu wydana, zastrzeżenie własności powinno być stwierdzone pismem. Jest ono skuteczne względem wierzycieli kupującego, jeżeli pismo ma datę pewną.

Z powołanych przepisów wynika, iż sprzedawca może zastrzec sobie własność rzeczy sprzedanej do czasu uiszczenia należności przez kupującego. Zastrzeżenie takie powinno być jednak elementem zawartej przez strony umowy sprzedaży. Zazwyczaj jednak strony zawierają taką umowę ustnie, a na jej potwierdzenie sprzedawca wystawia następnie fakturę VAT. Jeśli zatem na takiej fakturze zamieści on wzmiankę, iż towar pozostaje własnością sprzedawcy do czasu uiszczenia ceny, czy takie oświadczenie jest skuteczne?

niedziela, 23 marca 2014

Odpowiedzialność członków zarządu sp. z o.o. czyli kto, kiedy i za co odpowiada

Kontynuując temat odpowiedzialności członków zarządu sp. z o.o. przewidzianej w art. 299 ksh (zob. również Tylko 3 lata na pozwanie członka zarządu), dziś chciałabym przedstawić w skrócie zasadnicze kwestie związane wytoczeniem powództwa przeciwko członkom zarządu, czyli kogo, kiedy i o co możemy pozwać. Rozważania jak zwykle opierać będę na orzecznictwie SN.

KTO
Artykuł 299 ksh mówi jedynie, że jeżeli egzekucja przeciwko sp. z o.o. okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Pytanie zatem, którzy z członków zarządu tę odpowiedzialność ponoszą. Skład zarządu może przecież ulegać zmianie w trakcie działalności spółki. W tej kwestii wielokrotnie wypowiadał się Sąd Najwyższy i myślę, że ugruntowany jest już pogląd, iż odpowiedzialność za zobowiązania spółki z o.o. ponoszą osoby będące członkami zarządu w czasie istnienia tego zobowiązania (wyrok z 25.09.2003 r., V CSK 198/02; wyrok z 08.06.2005 r., V CK 734/04; wyrok z 31.01.2007 r., II CSK 381/06; uchwała z 28.02.2007 r., III CZP 143/07; wyrok z 09.02.2011 r., V CSK 188/10). Dla powstania odpowiedzialności wymagalność tego zobowiązania nie jest konieczna. Jak słusznie wyjaśniono w jednym z orzeczeń, ogłoszenie upadłości, o które członek zarządu powinien wystąpić, aby zapobiec bezskutecznej egzekucji, spowodowałoby wymagalność zobowiązań dotychczas nieposiadających takiej cechy (wyrok z 11.02.2010 r., I CSK 269/09). Odnośnie likwidatorów spółki z o.o. początkowo występowały rozbieżności co do tego, czy oni również tę odpowiedzialność ponoszą. Ostatecznie wątpliwości te rozwiała uchwała składu siedmiu sędziów SN z dnia 28.01.2010 r. (III CZP 91/09), w której SN przyjął, iż przepis art. 299 ksh ma zastosowanie również do nich.

wtorek, 18 marca 2014

Pozwany nie może domagać się zwrotu połowy opłaty od zarzutów w przypadku zawarcia ugody

Tak wynika z dzisiejszego wyroku Trybunału Konstytucyjnego (SK 53/12). W skardze konstytucyjnej pełnomocnik pozwanej zarzucił niezgodność z Konstytucją art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. c ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Przepis ten przewiduje, że sąd zwraca połowę uiszczonej opłaty od pisma wszczynającego postępowanie w instancji, w której sprawa zakończyła się zawarciem ugody. Jak wynika z treści powołanego przepisu, w przypadku zawarcia przez strony ugody sąd zwraca połowę opłaty jedynie powodowi. Jeżeli po wniesieniu pozwu sprawa od razu trafia do postępowania zwykłego, w przypadku zawarcia ugody pozwany co do zasady nie ponosi kosztów sądowych. Zgodnie bowiem z art. 104 kpc koszty procesu, w którym zawarto ugodę, znoszą się wzajemnie, chyba że strony postanowiły inaczej. Mając na uwadze, że pozew opłaca powód, a odpowiedź na pozew nie podlega opłacie, w takim przypadku pozwany żadnych kosztów nie poniesie. Jeśli natomiast sprawa była początkowo rozpoznana w postępowaniu nakazowym, wnosząc zarzuty od nakazu zapłaty pozwany jest zobowiązany opłacić od nich wpis w wysokości ¾ opłaty od pozwu. Skoro w przypadku zawarcia ugody poniesione przez strony koszty znoszą się wzajemnie, a ustawa o kosztach mówi o zwrocie połowy opłaty jedynie powodowi, pozwany nie odzyska nawet części tych kosztów. W skardze konstytucyjnej pełnomocnik pozwanej zarzucił, iż przepis przewidujący zwrot połowy opłaty jedynie powodowi narusza zasadę równego traktowania wobec prawa określoną w art. 32 Konstytucji oraz zasadę prawa do sądu określoną w art. 45 ust. 1 Konstytucji. Trybunał nie podzielił jednak tego stanowiska i orzekł, że art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. c ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych jest zgodny z Konstytucją.

niedziela, 9 marca 2014

Brak numeru PESEL pozwanego nie stanowi podstawy do zawieszenia postępowania

Tak orzekł Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26.02.2014 r. (III CZP 137/13). Wprowadzony niedawno do kpc przepis ustanawiający obowiązek sądu ustalenia numeru PESEL pozwanego wprowadził trochę zamieszania. Motywem była ochrona przed niesłuszną egzekucją, a skończyło się na tym, że utrudniono wierzycielom dochodzenie roszczeń. Zgodnie bowiem z art. 208 (1) kpc sąd z urzędu ustala numer PESEL pozwanego będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania, lub numeru w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku – numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP pozwanego niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania. Natomiast zgodnie z art. 177 § 1 pkt 6 kpc sąd może zawiesić postępowanie z urzędu, jeżeli w przypadku niewskazania przez powoda adresu pozwanego lub danych pozwalających sądowi na ustalenie powyższych numerów nie można nadać sprawie dalszego biegu. 

czwartek, 6 marca 2014

Tylko 3 lata na pozwanie członka zarządu spółki z o.o.

Zgodnie z art. 299 § 1 ksh jeżeli egzekucja przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Natomiast zgodnie z § 2 powołanego artykułu członek zarządu może uwolnić się od tej odpowiedzialności, jeśli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody. Na podstawie powołanego przepisu wierzyciele spółki, w przypadku bezskutecznej egzekucji z jej majątku, mogą domagać się od członków zarządu zapłaty należności stwierdzonej wydanym przeciwko spółce tytułem wykonawczym. Przez dłuższy czas zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie, występowały rozbieżności co do charakteru odpowiedzialności członków zarządu przewidzianej w art. 299 ksh. Rozstrzygnięcie tej kwestii ma jednak istotne znaczenie przy określaniu terminu przedawnienia tego roszczenia. W zależności bowiem jaką odpowiedzialność przyjmiemy, termin ten będzie różny. W tej kwestii zarysowały się dwa przeciwstawne stanowiska.

wtorek, 25 lutego 2014

Z czym do komornika po zakończonej upadłości

W postępowaniu upadłościowym, zarówno w opcji likwidacyjnej jak i układowej, sporządzana jest lista wierzytelności na podstawie zgłoszeń wierzytelności dokonanych przez wierzycieli upadłego. Po prawomocnym jej zatwierdzeniu jest ona tytułem egzekucyjnym przeciwko upadłemu, przy czym w upadłości likwidacyjnej dopiero po zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego, natomiast w upadłości układowej – po zatwierdzeniu układu wraz z postanowieniem go zatwierdzającym. Nierzadko zdarza się jednak, iż wierzyciele zgłaszają swoje wierzytelności na podstawie tytułów wykonawczych uzyskanych przeciwko upadłemu jeszcze przed ogłoszeniem upadłości. Pozostaje zatem do rozważenia kwestia co dzieje się z takimi tytułami w przypadku, gdy zgłoszona na ich podstawie wierzytelność zostanie uznana na liście i lista ta zostanie zatwierdzona. Po uzyskaniu klauzuli wykonalności do zatwierdzonej listy wierzytelności wierzyciel uzyska bowiem kolejny tytuł wykonawczy na tę samą wierzytelność, co do której wcześniej uzyskał wyrok bądź nakaz zapłaty w postępowaniu sądowym. 

piątek, 31 stycznia 2014

Brak terminu płatności na fakturze - od kiedy liczyć termin przedawnienia i odsetki

Często mam do czynienia ze sprawami, w których wierzyciel domaga się zapłaty należności za sprzedany towar, a podstawą dochodzenia takiej należności jest faktura VAT, na której nie wskazano terminu płatności. Trzeba zatem odpowiedzieć na pytanie w jakim terminie staje się wymagalne takie roszczenie, a tym samym od kiedy należy liczyć termin jego przedawnienia, jak również od kiedy wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie. Należy mieć na uwadze, że wymagalność roszczenia nie zawsze jest równoznaczna ze stanem opóźnienia, a zatem mogą to być dwa różne terminy (zob. wyrok SN z dnia 15.01.2004 r., II CK 352/02).

W tej kwestii wielokrotnie wypowiadał się już Sąd Najwyższy i myślę, że ugruntowany jest już pogląd, iż w przypadku nieokreślenia terminu płatności na fakturze, cena towarów wydanych kupującemu wraz z fakturą przez sprzedawcę staje się wymagalna w dacie ich odbioru (wyrok SN z dnia 02.09.1993 r., II CRN 84/93; uchwała SN z dnia 18.11.1994 r., III CZP 144/94). Powyższą zasadę SN wyprowadził z treści przepisu art. 488 kc, zgodnie z którym świadczenia będące przedmiotem zobowiązań z umów wzajemnych powinny być spełnione jednocześnie, chyba że z umowy, ustawy albo z orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu wynika, że jedna ze stron obowiązana jest do wcześniejszego świadczenia. Umowa sprzedaży jest umową wzajemną, a zatem w przypadku nieoznaczenia terminu płatności, z chwilą wykonania zobowiązania niepieniężnego wymagalne staje się zobowiązanie do zapłaty ceny. W związku z tym od tego momentu, zgodnie z art. 120 kc, rozpoczyna się bieg przedawnienia. Sporne natomiast jest od kiedy można mówić o opóźnieniu w spełnieniu takiego świadczenia, a tym samym od kiedy wierzyciel może domagać się odsetek z tego tytułu. Z argumentacji przytoczonej w uzasadnieniu powołanych wyżej orzeczeń wynika, iż SN przyjął, że termin wymagalności świadczenia w umowach wzajemnych jest równoznaczny ze stanem opóźnienia. Z chwilą bowiem dostarczenia towaru kupującemu powstaje obowiązek zapłaty ceny, a zatem brak zapłaty powoduje, iż od tej chwili kupujący pozostaje w opóźnieniu.