EPU: uzupełnianie pozwu po przekazaniu sprawy do sądu właściwości ogólnej

Wprowadzenie elektronicznego postępowania upominawczego (EPU) miało na celu uproszczenie i przyspieszenie procedury wydawania nakazów zapłaty. W przeciwieństwie do innych postępowań cywilnych tutaj powód nie musi wnosić pozwu w formie pisemnej, nie musi również załączać żadnych dowodów na poparcie swego roszczenia, albowiem pozew wnoszony jest w systemie teleinformatycznym. Nie zawsze jednak sąd będzie mógł nakaz w tym postępowaniu wydać. W związku z tym, że w EPU stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu upominawczy, przeszkodą do tego będzie m.in. oczywista bezzasadność zgłaszanego przez powoda roszczenia czy też wątpliwości co do przytaczanych przez niego okoliczności. W takim przypadku e-sąd przekaże sprawę do sądu właściwości ogólnej. Problem w tym, że sąd któremu sprawa została przekazana nie dostaje pozwu wraz załącznikami, a jedynie dostęp do systemu teleinformatycznego, z którego może ten pozew ewentualnie wydrukować. Odnośnie załączników takiej możliwości niestety nie ma, bo jak już wskazano, w EPU powód żadnych dowodów nie załącza. Obecnie obowiązujące przepisy kpc nie wprowadzają natomiast obowiązku uzupełnienia pozwu w tym zakresie. Przepis art. 505 (37) § 1 kpc stanowi jedynie, że sąd któremu sprawa została przekazana, wzywa powoda do wykazania umocowania, dołączenia pełnomocnictwa oraz do uiszczenia brakującej opłaty od pozwu w terminie dwutygodniowym pod rygorem umorzenia postępowania.  W przepisie tym nie ma jednak mowy o tym, że powód ma wnieść ponownie pozew na piśmie, jak również, że ma przedstawić dowody, na które powołał się w pozwie wniesionym w EPU.  

Skargi na czynności komornika wniesione do niewłaściwego sądu nie będą już odrzucane

Środkiem zaskarżenia, jaki przysługuje wierzycielowi w toku postępowania egzekucyjnego, jest m.in. skarga na czynności komornika. Zgodnie z art. 767 § 1 kpc do jej rozpoznania właściwy jest sąd, przy którym działa komornik. Jeśli natomiast do prowadzenia egzekucji został wybrany komornika spoza właściwości ogólnej, skargę rozpoznaje sąd, który byłby właściwy według zasad ogólnych. Skargę wnosi się w terminie tygodniowym od dokonania czynności przez komornika, a jeśli strona nie była przy niej obecna – od dnia zawiadomienia o jej dokonaniu, a w przypadku braku zawiadomienia – od dnia dowiedzenia się o niej przez skarżącego. Natomiast skargę na zaniechanie przez komornika czynności wnosi się w terminie tygodniowym od dnia, w którym czynność powinna być dokonana. W praktyce dla wierzyciela termin ten biegnie zazwyczaj od dnia, w którym otrzymał od komornika zawiadomienie o dokonanej czynności.

Wierzyciele bardzo często korzystają z przyznanego im uprawnienia i kierują wniosek egzekucyjny do wybranego przez siebie komornika. I tutaj pojawia się problem. Często bowiem są błędnie pouczani przez komornika, iż skargę należy wnieść do sądu, przy którym ten komornik działa, a nie do sądu, który jest rzeczywiście właściwy, tj. do sądu ustalonego według zasad ogólnych. W związku z tym wnoszą skargi do sądu wskazanego przez komornika, a ten przekazuję je do sądu właściwego. Niestety w takim przypadku większość sądów jako datę wniesienia skargi przyjmuje dzień przekazania jej przez sąd niewłaściwy sądowi właściwemu, co ma miejsce zazwyczaj już po upływie tygodniowego terminu. Z tego względu sądy odrzucają skargę jako wniesioną po upływie przepisanego terminu. Uważają bowiem, że do skargi na czynności komornika nie ma zastosowania art. 200 § 3 kpc, który stanowi, że czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostają w mocy i który pozwoliłby uznać, że skarga wniesiona w tygodniowym terminie do sądu niewłaściwego, została wniesiona z zachowaniem terminu.

Adres miejsca pracy nie zastąpi adresu zamieszkania pozwanego

Jednym z wymogów formalnych pozwu, w przypadku wytaczania powództwa przeciwko osobie fizycznej,  jest wskazanie miejsca i adresu jej zamieszkania.  Natomiast doręczeń pism sądowych sąd dokonuje w mieszkaniu, w miejscu pracy lub tam, gdzie się adresata zastanie.  Pytanie zatem czy powód może podać w pozwie zamiast adresu zamieszkania pozwanego adres jego miejsca pracy, gdzie pozwany korespondencję na pewno odbierze. Powyższe zagadnienie prawne rozstrzygał ostatnio Sąd Najwyższy, który  uchwale z dnia 17.07.2014 r., III CZP 43/14, przyjął że niewskazanie przez powoda w pozwie miejsca i adresu  zamieszkania pozwanego będącego osobą fizyczną jest brakiem formalnym pozwu uniemożliwiającym nadanie mu prawidłowego biegu. Oznacza to, iż w pozwie powód zawsze musi podać adres zamieszkania pozwanego, pod rygorem zwrotu pozwu. Natomiast jeśli pozwany nie odbierze korespondencji pod wskazanym w pozwie adresem i jednocześnie sąd nie będzie mógł zastosować fikcji doręczenia, powód będzie mógł wskazać adres jego miejsca pracy, na który sąd wyśle korespondencję.

Wierzyciel nie ustali numeru księgi wieczystej nieruchomości dłużnika

Ustalenie posiadanych przez dłużnika nieruchomości jest bardzo ważne nie tylko z punktu widzenia egzekucji, ale również postępowania zabezpieczającego. Pozwala bowiem ocenić czy i w jakim stopniu wierzyciel zostanie zaspokojony i wybrać właściwe kierunki działania. Na etapie egzekucji poszukiwania majątku dokonuje komornik. Po uzyskaniu tytułu wykonawczego również sam wierzyciel może takie działania podjąć np. poprzez złożenie wniosku do sądu o wyjawienie majątku dłużnika. Ta druga możliwość w praktyce jest jednak znacznie mniej skuteczna. Informacja o posiadanych przez dłużnika nieruchomościach jest jednak potrzebna także przed wytoczeniem powództwa, czy w trakcie procesu. Wierzyciel może przecież już w pozwie złożyć wniosek o zabezpieczenie swych należności poprzez obciążenie nieruchomości dłużnika hipoteką przymusową. Może to również uczynić na podstawie wydanego przeciwko dłużnikowi nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Problem pojawia się jednak wtedy, gdy wierzyciel zna tylko adres posiadanej przez dłużnika nieruchomości, nie zna natomiast numeru jej księgi wieczystej.

Koniec z zajmowaniem nadpłaty podatku?

27 marca 2014 r. Naczelny Sąd Administracyjny wydał wyrok w sprawie zajmowania przez komornika nadpłat podatku dochodowego (sygn. akt II FSK 979/12). Po wydaniu wyroku od razu pojawiły się artykuły komentujące powyższe rozstrzygnięcie. Można było z nich wywnioskować, że NSA uznał, iż niedopuszczalne jest zajmowanie takiej nadpłaty. Osobiście również byłam zainteresowana tym tematem, ponieważ poruszana w tymże wyroku kwestia dotyczy spraw, którymi na co dzień zajmuję się w swojej pracy zawodowej. Zwlekałam jednak z odniesieniem się do omawianego wyroku do czasu sporządzenia przez sąd jego uzasadnienia. Uzasadnienie pojawiło się w bazie orzeczeń NSA kilka dni temu, stąd tak późny mój komentarz w tej sprawie.

Dla przypomnienia, sprawa dotyczyła zajęcia przez komornika nadpłaty podatku dochodowego przysługującego rozliczającym się wspólnie małżonkom. Co prawda NSA rozstrzygał czy dopuszczalne jest zajęcie nadpłaty przysługującej obu małżonkom w sytuacji, gdy wierzyciel dysponuje tytułem tylko przeciwko jednemu z nich, jednak w uzasadnieniu wyroku odniósł się do ogólnie do kwestii zajmowania nadpłaty podatku dochodowego i myślę, że z tego względu orzeczenie to będzie miało ogromne znaczenie przy zajmowaniu nadpłat także przy indywidualnych rozliczeniach podatników.

Klauzula czy pozew przeciwko wspólnikom spółki jawnej

Ostatnio pisałam o nadaniu klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom spółki jawnej. Nie jest to jednak jedyny sposób dochodzenia od nich należności. Możliwe jest bowiem również wytoczenie przeciwko nim powództwa. Zgodnie z art. 22 § 2 ksh wspólnicy odpowiadają solidarnie ze spółką za jej zobowiązania i w przypadku nieuregulowania należności przez spółkę, wierzyciel może pozwać nie tylko ją, a również jej wspólników. Jeśli natomiast chodzi o egzekwowanie należności na drodze egzekucji, to w stosunku do wspólników jest to możliwe dopiero po bezskutecznej egzekucji z majątku spółki (art. 31 § 1 i 2 ksh).

Wydawałoby się zatem, że bez różnicy jest, czy wierzyciel pozwie jednocześnie spółkę jawną i jej wspólników, czy też tylko spółkę, a po bezskutecznej egzekucji wystąpi przeciwko nim o nadanie klauzuli wykonalności. Różnica jest jednak bardzo istotna, jednak widoczna dopiero wtedy, gdy wierzyciel chce dochodzić należności nie tylko z majątku osobistego wspólnika, ale również z majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową.

Klauzula przeciwko wspólnikom spółki jawnej

Znacznym ułatwieniem dla wierzycieli w dochodzeniu roszczeń od spółki jawnej jest możliwość domagania się zapłaty również od jej wspólników. Jednym ze sposobów dochodzenia od nich należności jest nadanie przeciwko nim klauzuli wykonalności nakazowi zapłaty/wyrokowi wydanemu przeciwko spółce. Możliwość taką przewiduje art. 778 (1) kpc.

Zgodnie z powołanym przepisem wierzyciel może wystąpić z wnioskiem o nadanie klauzuli przeciwko wspólnikom spółki jawnej, jeżeli:

Egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna.

Przesłankę bezskuteczności wierzyciel może wykazać postanowieniem komornika o umorzeniu egzekucji przeciwko spółce. Myślę, że uzasadnione byłoby analogiczne zastosowanie także tych dowodów bezskuteczności, którymi wierzyciel może posłużyć się pozywając członka zarządu sp. z o.o., tj. postanowieniem o oddaleniu wniosku o ogłoszeniu upadłości spółki, z uwagi na to, iż jej majątek nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania czy też postanowieniem o umorzeniu postępowania upadłościowego z tego względu, jak również postanowieniem o zakończeniu upadłości, jeśli w jej toku wierzyciel nie uzyskał zaspokojenia.

Jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna.

W tym przypadku wierzyciel mógłby posłużyć się np. pismem komornika – wysłuchaniem wierzyciela przed umorzeniem egzekucji z trybie art. 827 kpc, z którego będzie wynikało, że majątek spółki nie wystarcza na zaspokojenie wierzyciela i w przypadku niewskazania nowych sposobów egzekucji postępowanie to będzie umorzone.

Pozostaje jeszcze odpowiedzieć na pytanie przeciwko którym wspólnikom wierzyciel może z takim wnioskiem wystąpić. Początkowo w orzecznictwie przyjmowano, iż pojęcie „wspólnik” użyte w treści art. 778 (1) kpc oznacza osobę, która jest wspólnikiem w chwili nadawania klauzuli wykonalności. Sama pamiętam jeszcze czasy, kiedy konieczne było załączenie do takiego wniosku aktualnego odpisu z KRS spółki jawnej. W przeciwnym razie sąd wniosek oddalał, albowiem przyjmowano, iż niedopuszczalne jest nadanie klauzuli wykonalności przeciwko byłemu wspólnikowi. Na szczęście jedna z takich spraw trafiła do SN, który w uchwale z dnia 04.09.2009 r. (III CZP 52/09) zajął w tej kwestii odmienne stanowisko. Co prawda SN rozpatrywał sytuację, w której spółka jawna została wykreślona z rejestru, jednak i to zdarzenie skutkuje przecież utratą statusu wspólnika. W związku z tym rozważania Sądu Najwyższego dotyczyły byłego wspólnika w ogólności, czyli takiego, który wystąpił ze spółki, jak również wspólnika spółki wykreślonej z rejestru.